اسامی خداوند تبارک

قبل از تفسیر « بسم الله الرحمن الرحیم » مطالبی را به عنوان مقدمه می آوریم :

 

قرآن کریم می فرماید :

 « ولله الاسماء الحسنی فادعوه بها » (اعراف آیه 7 ) ؛ یعنی برای خداوند اسماء حسنایی است که خدا را بر اساس آن اسماء حسنا عبادت کنید . به عبارت دیگر : خودتان را از اسمهای بی مسما و بی معنا که شما را دچار شرک می کند ، آزاد کنید . « اسما حسنا » یعنی اسمایی که از نظر معنا و مفاهیم مافوقش نیست و مسمایش هم یکی است و واحد و احد است ؛ که آن همان پروردگار عالم است .

 وجود مبارک رسول خدا (ص) می فرمایند : « اسماء حسنا 99 اسم هستند » . مرحوم شیخ صدوق (ره ) در کتاب توحید خود ، هر نودو نه اسم را آورده و پیرامون آنها توضیحاتی بیان فرموده اند . همچنین مرحوم فیض کاشانی در کتاب علم الیقین در جلد اول نیز پس از ذکر آن اسماء ، پیرامون آنها توضیحاتی را ارائه کرده اند .

 

از این اسماء حسنا سه اسمش در « بسم الله الرحمن الرحیم » است ، که عبارتند از : الله ، رحمان و رحیم .

 

مرحوم شیخ صدوق در صفحه صد و نود کتاب التوحید این روایت را از رسول خدا (ص) و از امیرالمومنین (ع) نقل می کند : « الله عزوجل تسعه و تسعون اسماء » برای خدا نود ونه اسم است که همان اسماء حسنا است ؛ « من دعا الله بها استجاب له » کسی که خدا را بر اساس این اسامی بخواند و عبادت بکند خدا جوابش را می دهد . چنانچه عبادت توحیدی و خالص باشد ، دعا هم دعای توحیدی و خالص می شود و قطعا استجابت را به همراه دارد . در ادامه حدیث می فرمایند : « و من احصاها دخل الجنه » ؛ یعنی کسی که این نود و نه اسم  احصاء بکند وارد بهشت می شود . درتوضیح « احصاها » باید بگوییم : اگر مراد از « احصاها » فقط شمردن باشد ، در این صورت باید گفت : ما به یک طوطی پر قدرت هندوستان هم می توانیم این اسمها را یاد بدهیم و بعد برایمان تکرار بکند . آیا جزای شمردن این اسامی حسنای الهی با زبان و به قول بعضی از حکماء و عرفا بازی کردن با لفظ ، سبب  دخول بهشت است ؟ آیا معنای احصاء همین است ؟ شیخ صدوق (ره) آدم کمی نیست و بدون اتکا به روایت ، آیه و علم حرف نمی زند . از این رو ایشان احصاء را این گونه معنا می کنند :

 

«احصاء ها ، هو الاحاطه بها » . مراد از احصاء یعنی اینکه خود انسان غرق این نود ونه اسم باشد و در ادامه تعریف فرمودند : « والوقوف علی معانیها » ؛ یعنی اینکه وجود انسان وقف بر این معانی بشود و وقوف بر این معانی پیدا کند و « لیس معنی الاحصاء عددها » ؛ یعنی معنای احصاء این نیست که با انگشت و یا با تسبیح این نود و نه اسم را با حرکت زبان بشماری ، بلکه احاطه و وقوف بر معانی این نود ونه اسم مراد می باشد . و نیز به قول فلاسفه ای مثل صدر المتالهین و حاجی سبزواری ، به این معنا ست که در حد طاقت بشری ، این اسماء را در وجود خودت تحقق بدهی .

 

مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان الشیعی