زهد علیه ولایت

همواره در هر زمانی، هستند کسانی که با لباس زهد و در مقابل ولی خود می‌ایستند و معتقد به حرکت خود در جاده صحیح اسلام منطبق بر قوانین شریعت هستند. یکی از این افراد حسن بصری است که از سوی درباریان مورد تمجید و ترویج قرار گرفته است اما تاریخ معاصرت او با امامان معصوم، از زمان علی «ع» تا زمان امام باقر«ع» نشان از کارنامه‌ای غیر قابل قبول و سیاه دارد؛ در این راستا به واقعه زیر توجه کنید:

پس از جنگ جمل و پیروزی سپاه علی«ع»برسپاه طلحه و زبیر، علی «ع»در محلی عبور می‌کرد، دید حسن بصری در آنجا وضو می‌گیرد، فرمود: ای حسن!درست وضو بگیر. حسن در پاسخ گفت: ای امیر مؤمنان تو دیروز (در جنگ جمل) مسلمانانی را کشتی که گواهی به یکتائی خدا و رسالت پیامبر «ص» می‌دادند و نماز می‌خواندند و وضوی درست می‌گرفتند! علی «ع» فرمود: آنچه دیدی واقع شد، اما چرا ما را بر ضد دشمن، یاری نکردی؟ حسن گفت: در روز اول جنگ، غسل کردم و خودم را معطر نمودم و اسلحه‌ام را برداشتم، ولی در شک بودم که آیا این جنگ صحیح است؟! وقتی به محل خریبه رسیدم شنیدم ندا دهنده‌ای گفت: ای حسن برگرد، زیرا قاتل و مقتول هر دو در آتشند! از ترس آتش جهنم، به خانه برگشتم و در جنگ شرکت نکردم. در روز دوم نیز برای جنگ حرکت کردم و همین جریان پیش آمد. امام علی «ع»فرمود: راست گفتی، آیا می دانی آن ندا دهنده چه کسی بود؟ حسن گفت: نه نمی دانم. امام فرمود: او برادرت ابلیس بود، و تو را تصدیق کرد که قاتل و مقتول از دشمن، در آتش هستند. حسن گفت: اکنون فهمیدم که قوم (دشمن) به هلاکت رسیدند.

در روایتی دیگر حسن بصری خود را از کشتن شدن دشمنان علی «ع» اندوهناک نشان داد و امام دعا فرمودند که اندوهت همیشگی باد! وی نیز تا پایان عمر روزگار در اندوه و ناراحتی گذارند به گونه‌ای که توصیف کرده‌اند، گویا مرکبی داشته است که در آن لحظه از دست داده است و برای آن اندوهگین است.
برای مطالعه حالات حسن بصری به دانشنامه تشیع و کتب عرفانی شیعه مراجعه نمایید.